Liên kết yếu trong hệ sinh thái: Cách phá vỡ một thiết bị được bảo mật

Khi một giám định viên pháp y kỹ thuật số tiếp nhận một thiết bị được mã hóa – chẳng hạn như một chiếc iPhone đời mới, với mật mã không xác định, cổng USB bị khóa và các công cụ truyền thống như checkm8 đã không còn hiệu lực – nhiều người có thể cho rằng cuộc điều tra đã đi vào ngõ cụt. Tuy nhiên, thiết bị này không tồn tại độc lập. Nó là một phần của một hệ sinh thái kỹ thuật số lớn hơn – và chính hệ sinh thái đó thường tiềm ẩn những mắt xích yếu.

Trong bài viết này, chúng tôi sẽ phân tích cách một điểm yếu trong chuỗi liên kết kỹ thuật số có thể mở ra cánh cửa truy cập tới toàn bộ dữ liệu của thiết bị tưởng chừng được bảo vệ an toàn nhất.

1. Chiến lược tấn công từ mục tiêu dễ tổn thương

Trong điều tra pháp y số, nguyên tắc “tấn công mục tiêu yếu nhất” luôn hiệu quả. Thay vì tìm cách xâm nhập trực tiếp vào thiết bị chính được bảo vệ nghiêm ngặt, các chuyên gia thường bắt đầu bằng việc thu thập dữ liệu từ những nguồn dễ tiếp cận hơn. Ví dụ:

• Trình duyệt web: Thông tin đăng nhập được lưu sẵn.
• Tệp tài liệu cũ: Các định dạng như Word hay Excel có thể có bảo vệ mật khẩu yếu.
• Mật khẩu lặp lại: Nhiều người dùng có xu hướng tái sử dụng mật khẩu hoặc sử dụng các quy tắc dễ đoán (ngày sinh, tên riêng, chuỗi số…).

Từ những dữ liệu thu thập được, chuyên gia có thể xây dựng từ điển mật khẩu và các quy tắc tấn công tùy chỉnh, phục vụ cho việc bẻ khóa các hệ thống mạnh hơn sau đó.

2. Đừng bỏ qua các thiết bị ngoại vi

Một chiếc điện thoại không phải là “hòn đảo cô lập”. Nó thường liên kết với:

• Máy tính cá nhân (lưu bản sao lưu iPhone)
• Thiết bị Apple cũ (điện thoại, máy tính bảng, laptop)
• Đồng hồ thông minh, Apple TV, HomePod
• Xe hơi thông minh, thiết bị IoT…

Các thiết bị này có mức bảo vệ thấp hơn nhiều so với iPhone nhưng lại có thể chứa dữ liệu được đồng bộ hóa – từ tin nhắn, ảnh, metadata, đến lịch sử định vị, thông tin thiết bị tin cậy, thậm chí cả token xác thực và chuỗi khóa iCloud.

3. Bản sao lưu – mỏ vàng bị lãng quên

Một trong những điểm yếu thường bị bỏ qua là các bản sao lưu iPhone được lưu trữ trên máy tính:

• Bản sao lưu không mã hóa: Có thể trích xuất danh bạ, ghi chú, lịch sử cuộc gọi, ảnh…
• Bản sao lưu được mã hóa: Mặc dù bảo mật hơn, nhưng lại lưu trữ thêm các mật khẩu, token, và dữ liệu nhạy cảm khác. Nếu người dùng sử dụng mật khẩu yếu hoặc tái sử dụng mật khẩu, khả năng bẻ khóa vẫn cao.

Ngoài ra, trên macOS, các mật khẩu sao lưu này có thể được lưu trong “Keychain” và trích xuất nếu có quyền truy cập thiết bị.

4. Hiệu ứng domino trong hệ sinh thái

Chỉ cần truy cập được một thiết bị – một laptop cũ, Apple Watch ghép nối, hoặc một thiết bị IoT – cũng có thể mở ra cả hệ thống:

• Apple Watch: Dù iPhone đã reset, nhưng Watch vẫn giữ tin nhắn và nhật ký cũ. Trong nhiều trường hợp, mật mã giữa hai thiết bị là giống nhau.
• Apple TV / HomePod: Có thể chứa ảnh, dữ liệu định vị hoặc lịch sử truy cập Siri.
• Tài khoản liên kết: Một thiết bị Apple có thể lưu thông tin đăng nhập cho các tài khoản Google, Microsoft – những tài khoản này thường chứa rất nhiều dữ liệu bổ sung và thậm chí có thể truy xuất khóa khôi phục ổ cứng (BitLocker, FileVault…).

Từ một điểm xâm nhập duy nhất, chuyên gia điều tra có thể lần ra toàn bộ hệ sinh thái kỹ thuật số của người dùng, tạo nên một chuỗi truy cập liên hoàn không ngắt.

5. Kết luận: Kỹ năng con người vẫn là chìa khóa thành công

Dù công nghệ pháp y số ngày càng phát triển, nhưng công cụ không phải là tất cả. Thành công trong phá án đến từ:

• Tư duy chiến lược
• Kỹ năng phân tích hệ sinh thái
• Khả năng xác định mắt xích yếu và tận dụng triệt để dữ liệu thu thập được

Hệ thống bảo mật không bị phá vỡ bằng sức mạnh, mà bằng trí tuệ – từng bước, có kế hoạch và có mục tiêu rõ ràng. Trong thế giới kỹ thuật số, một liên kết yếu đủ sức mở ra cả cánh cửa tưởng chừng đã bị khóa chặt.

Xem thêm: Đào tạo Điều tra kỹ thuật số điện tử